Đình làng Hào Khê, xã Hưng Long, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương là một trong những công trình có giá trị về mặt lịch sử, văn hóa tâm linh, luôn song hành cùng với sự hình thành và phát triển của địa phương; gắn liền với cuộc sống lao động, sản xuất và chiến đấu của nhân dân trong xã; nơi lưu giữ truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Ngôi đình thờ Thành hoàng làng là Lý Chiêu Hoàng - Vị vua cuối cùng của triều đại nhà Lý. Vào giữa mùa Thu, tháng 8 âm lịch, trong chuyến vi hành qua địa phận Hào Khê, bà ngự giá lên bờ ngắm cảnh (nơi bà ngự sau này nhân dân gọi là khu vườn Vua). Chứng kiến cảnh nhân dân trong làng làm ăn vất vả, bà đã động viên nhân dân hăng hái lao động, sản xuất, làm ăn buôn bán và hướng đạo cho dân làm việc thiện. Từ đó, nhân dân làm ăn phát đạt, con cháu đầy đàn hưởng phúc lộc của bà. Để tỏ lòng thành kính, tri ân công lao của bà, người đời sau đã tôn bà làm Thành hoàng làng và xây dựng đình thờ phụng.
Đình Hào Khê được khởi dựng vào năm nào đến nay chưa tìm thấy tài liệu ghi chép. Tuy nhiên, căn cứ vào kết quả khảo sát, điền dã và truyền ngôn trong dân gian: Đình Hào Khê được khởi dựng từ thời Nguyễn (TK XIX) trên khuôn viên rộng gần 6000m2, với kiến trúc kiểu chữ Đinh gồm 5 gian đại bái, 3 gian hậu cung, chất liệu bằng gỗ tứ thiết, các mảng hoa văn được chạm khắc theo đề tài tứ linh (long, ly, quy, phượng), tứ quý (tùng, cúc, trúc, mai). Ngoài đình chính, di tích gồm các công trình phụ trợ như: hai dãy giải vũ, nghi môn, tắc môn, thủy đình và nhà thủ nhang.
Trong tiến trình xây dựng và bảo vệ đất nước, Đình Hào Khê đã chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử, là nơi diễn ra Đại hội đại biểu lần thứ III Chi bộ Hưng Long vào cuối năm 1949; và Hội nghị Chi bộ khẩn cấp để quán triệt nhận định của Huyện ủy về tình hình địch và nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu khi địch mở chiến dịch Đi-a-bô-lô đánh chiếm Phủ Ninh Giang và các huyện phía nam tỉnh Hải Dương đêm ngày 22/12/1949.
Năm 1950, thực hiện việc tiêu thổ kháng chiến, Đình bị hạ giải hoàn toàn để lấy vật liệu làm nhà kho, làm cầu phục vụ sản xuất nông nghiệp. Sau đó, Đình được khôi phục lại năm 1991, và trùng tu, tôn tạo năm 1999. Trải qua thời gian, dưới tác động của tự nhiên, Đình dần bị xuống cấp. Năm 2021, được sự quan tâm chỉ đạo của Đảng ủy – HĐND – UBND - UBMTTQ xã và sự tham gia, ủng hộ của nhân dân trong làng, con em xa quê, Đình Hào Khê mới được xây dựng, tôn tạo lại trên khuôn viên cũ với kinh phí trên 2 tỷ đồng. Mặc dù xây dựng với chất liệu chủ yếu bằng bê tông cốt thép nhưng Đình có quy mô lớn, đồng bộ, mang phong cách kiến trúc truyền thống, gồm các hạng mục: Nghi môn, Đình, Am hoá vàng và 1 số công trình phụ trợ như giải vũ, nhà khách...đang trong quá trình vận động xây dựng. Đình Hào Khê hiện tọa lạc tại ví trí đầu thôn, mặt tiền quay hướng nam trên khuôn viên đất cao ráo, bằng phẳng, thoáng rộng. Trước mặt di tích là ao đình, và có con đường liên thôn chạy qua, thuận lợi cho nhân dân địa phương và du khách về tham quan, chiêm bái.
Hằng năm vào ngày 14, 15/8 âm lịch, nhân dịp kỷ niệm ngày bà Lý Chiêu Hoàng vi hành về Hào Khê, Chính quyền và nhân dân địa phương tổ chức Lễ hội tại Đình với nhiều nghi thức, nghi lễ truyền thống và trò chơi dân gian đặc sắc, từ đó những nét văn hóa cổ truyền của địa phương được duy trì và phát huy mạnh mẽ. Các ngày sóc, ngày vọng, lễ tết trong năm đều tổ chức dâng hương đáp ứng nhu cầu tự do tín ngưỡng trong nhân dân. Các hoạt động được tổ chức nghiêm trang, lành mạnh theo đúng chủ trương của Đảng và pháp luật Nhà nước về văn hóa, tín ngưỡng.
Ghi nhận và khẳng định những giá trị lịch sử văn hóa của di tích, ngày 21/12/2022 UBND tỉnh Hải Dương đã ra Quyết định số 3505 về việc công nhận di tích Đình Hào Khê, xã Hưng Long, là di tích lịch sử cấp tỉnh. Sự kiện này là mốc son ý nghĩa trong hành trình bảo tồn, phát huy giá trị của di tích; là sự ghi nhận, tôn vinh những giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa của di tích đình Hào Khê; là sự ghi nhận công lao của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Hưng Long.
Vào sáng ngày 24/9/2023 (tức 10/8 năm Quý Mão), Đảng ủy – UBND xã Hưng Long, Ban Quản lý Di tích sẽ tổ chức Lễ đón Bằng công nhận Di tích lịch sử cấp Tỉnh Đình Hào Khê. Mọi công tác chuẩn bị cho sự kiện quan trong này đã được địa phương thực hiện chu đáo, đảm bảo trang trọng, an toàn, tiết kiệm; tạo không khí vui tươi phấn khởi trong nhân dân, qua đó góp phần thắt chặt tình đoàn kết xóm làng, nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi người trong việc thực hiện Luật Di sản văn hóa để không ngừng giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị của di tích, thúc đẩy phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”.
Một số hình ảnh Đình Hào Khê
Thu Hiền